महाराष्ट्राच्या राजकारणातील सतरंगी खेळ!
महाराष्ट्र विधानसभेच्या निवडणुका नुकत्याच पार पडल्या. निकाल लागला, एनडीए आघाडीला बहुमतही मिळालं, पण सरकार स्थापनेचं घोडं अजूनही दुधाच्या तहानलेल्या उंटासारखं वाळवंटात अडकलंय. सत्तेचा खेळ चालू असताना नेतेमंडळींचा गोंधळ पाहून प्रजेसाठी ही एक करमणुकीची मालिका ठरली आहे.
मुख्यमंत्रीपदाच्या इच्छुकांची संख्या इतकी जास्त आहे की, एका बाजूला तिजोरीत बहुमताचं मोजमाप आहे, तर दुसऱ्या बाजूला इच्छुकांच्या स्वप्नांची झोळी. भारतीय जनता पार्टी, शिवसेना, आणि राष्ट्रवादी काँग्रेस या तिघांनी मिळून सरकार स्थापन करण्याचा चंग बांधला असला, तरी कोणी "मी" मुख्यमंत्री होणार, हे अजून कोणालाच कळलेलं नाही.
भाजपाचे देवेंद्र फडणवीस यांच्या भूमिकेचा विचार केल्यास, ते नेहमीप्रमाणे आत्मविश्वासाने म्हणतात, "मुख्यमंत्रीपद हे आमचंच हक्काचं आहे." त्यांच्या चेहऱ्यावरचा गंभीरपणा आणि गोड शब्दांनी रंगवलेलं आत्मविश्वासाचं नाटक, हे पक्षाच्या कार्यकर्त्यांसाठी एक प्रेरणादायक दृश्य आहे. फडणवीस यांना हे पद पुन्हा मिळालं तर त्यांचं हसू थेट मुंबई-पुणे द्रुतगती मार्गावरून पसरू शकतं.
शिवसेनेचे एकनाथ शिंदे मात्र या सगळ्यात थोडे शांत आणि संयमी वाटतात. त्यांची भूमिका एका अनुभवी क्रिकेटपटूसारखी आहे, जो वाट पाहतो की योग्य चेंडूवरच चौकार मारायचा. शिंदे म्हणतात, "बाळासाहेबांचे विचार हेच आमचे बळ आहे, त्यामुळे मुख्यमंत्रीपद आमचंच हवं." पण त्यांचा हा संयम कधी-कधी इतका दीर्घ होतो की, त्यांच्या पक्षातीलच काही सदस्य चुपचाप बाजूला होऊन डोके धरून बसतात.
आता राष्ट्रवादीचे अजित पवार यांचा विचार करा. ते नेहमीप्रमाणे यावेळीही चपळ आहेत. त्यांच्या हालचाली पाहून असं वाटतं की, ते सत्तेच्या लपंडाव खेळातले कुशल खेळाडू आहेत. अजितदादा म्हणतात, "मुख्यमंत्री कोण होणार, यापेक्षा महत्त्वाचं म्हणजे आम्ही सत्तेत कसे टिकणार, हे आहे." त्यांच्या डावपेचांमध्ये इतकं वेगळेपण असतं की, त्यांचा प्रत्येक निर्णय गोंधळ निर्माण करतो, पण शेवटी फायदेशीरच ठरतो.
महाराष्ट्राच्या राजकारणाचा हा सतरंगी खेळ पाहताना जनतेला मात्र आपण सर्कशीत आहोत असं वाटतंय. नेत्यांनी दिलेली भाषणं ऐकली की वाटतं, ही मंडळी सत्तेच्या मैदानात क्रिकेट खेळतायत. प्रत्येकजण आपली बॅट घेऊन मैदानात उतरतोय, पण सामना कोण जिंकणार, हे काही स्पष्ट होत नाही. कधी-कधी वाटतं, या सगळ्या गोंधळाला थेट भारतीय क्रिकेट बोर्डनं हातभार लावावा आणि "पॉवर प्ले" किंवा "सुपर ओव्हर" जाहीर करावी.
मुख्यमंत्रीपदासाठीच्या इच्छुकांची यादी पाहून, त्यांच्या मंत्र्यांच्या चेहऱ्यावरील ताण पाहून, हे असं वाटतं की आपण एखाद्या रिअ‍ॅलिटी शोचं शूटिंग पाहत आहोत. त्यातला एक नेता म्हणतो, "मी मुख्यमंत्री होतोय," तर दुसरा म्हणतो, "तुमचं पात्रता सिद्ध करा." तिसरा नेमक्या मध्यावर येऊन म्हणतो, "मित्रांनो, सत्ता ही पाळण्याचं कौशल्य आहे, भांडण्याचं नाही."
नेत्यांच्या चर्चांमधून बातम्यांमध्ये दररोज नवी "थ्रिलर कथा" निर्माण होते. एखाद्या चर्चेनंतर पत्रकारांना वाटतं, "आता निर्णय झाला." पण दुसऱ्या दिवशी पुन्हा नव्या नाटकाला सुरुवात. त्यामुळे महाराष्ट्रातील जनतेलाही आता सवय झाली आहे. ती म्हणते, "चला, आज काय नवीन ड्रामा आहे, ते पाहूया."
या गोंधळात मात्र खरा प्रश्न असा आहे की, जनता नेत्यांकडून अपेक्षित धोरणांची वाट पाहत बसली आहे. विकासाच्या योजना, रोजगार, शेतकऱ्यांचे प्रश्न, पायाभूत सुविधा यावर बोलणारे नेते अचानक सत्ता स्थापनेच्या खेळात इतके व्यस्त झाले की, त्यांनी प्रजेला जणू विसरूनच टाकलंय. मात्र, ही जनता अतिशय हुशार आहे; ती म्हणते, "आम्ही तुम्हाला निवडून दिलंय म्हणजे आम्ही मूर्ख नाही, पण तुमचं वागणं पाहून आम्हाला हसू आवरत नाही."
अखेरीस, या खेळाचं अंतिम यश कोणाच्या हातात जाईल, हे पाहणं मनोरंजक ठरेल. परंतु तोवर महाराष्ट्रातील जनता या राजकीय सतरंगी खेळाचा आस्वाद घेत राहील. सत्तेचं हे नाटक पाहताना तिला आठवतंय की, राजकारण हा सगळ्यात महत्त्वाचा सर्कसचा खेळ आहे, आणि प्रत्येक नेत्याने यात आपला रोल अतिशय रंगवून सादर केला आहे.
-डॉ. रियाज़ देशमुख, सहाय्यक पोलीस आयुक्त (सेनि), औरंगाबाद.
riazdeshmukh@gmail.com
