"इतिहास उकरा, वर्तमान विसरा!"
आपल्या देशातील काही लोकांना इतिहासाशी इतकी जवळीक का वाटते, याचं उत्तर शोधण्यात अनेकदा सध्याचे वर्तमान हरवून जातं. मागच्या पिढ्यांनी पेरलेल्या चुका उकरून काढणे आणि त्यावरून आजच्या पिढीला जबाबदार ठरवणे, हा आमचा आवडता छंद झाला आहे. विशेषतः हिंदुत्ववादी विचारसरणीला वाटतं की, त्यांच्या पूर्वजांनी घेतलेल्या ऐतिहासिक फटक्यांचा बदला घेण्यासाठी त्यांनी आता "धर्मयुद्ध" पुकारायला हवं.
"धर्मस्थळे आणि आम्ही"
आपल्या देशातील काही तथाकथित धर्मरक्षकांना कुठल्याही धार्मिक स्थळाचं पवित्रत्व काय, हे समजत नाही. त्यांना फक्त ते कोणाचं होतं, याचा तपशील हवा असतो. आता ज्ञानवापी मशीद, शाही ईदगाह किंवा अजमेर शरीफ यांची उगमकथा शोधण्याऐवजी एखाद्या मंदिराच्या जागेवर मशीद कशी उभी राहिली, याचं "सत्यमेव जयते" शोध सुरू आहे. पुरावे, तथ्य किंवा इतिहास यातलं काहीही नसेल, तरी हरकत नाही – "भावना दुखावल्या" हा सर्वात मोठा पुरावा आहे.
"कलम 2, 3 आणि आमचा धर्म"
1991 च्या कायद्याचे कलम 2, 3, आणि 4 म्हणजे काहींना डोळ्यांसमोर अडथळा वाटतोय. कारण कायदा म्हणतो, "1947 साली जसं होतं, तसं ठेवा." पण यांना तो कायदा मान्य नाही. त्यांच्या म्हणण्यानुसार, 1947 च्या आधी काय झालं, हे शोधण्यासाठी संपूर्ण देशाने वेळ आणि ऊर्जा खर्च करावी. तिकडे रस्ते खराब, दवाखाने मोडकळीस आलेले, शेतकऱ्यांचं प्रश्न अनुत्तरित... पण आमचं लक्ष्य मात्र मंदिर आणि मशिदींवर केंद्रित आहे.
"भगवा ध्वज आणि सत्ता"
हिंदुत्ववादी मानसिकतेचं तत्त्वज्ञान स्पष्ट आहे: जे भगवा ध्वज उंचावण्यासाठी विरोध करेल, ते राष्ट्रविरोधी! मग, मशीद असो किंवा चर्च, त्यांच्या दृष्टिकोनातून ती फक्त "आक्रमकांची आठवण" आहे. आणि भगव्या झेंड्याखाली सर्व काही "शुद्ध" होणार आहे. या विचारांनी देशात शांतता येईल की आणखी अशांतता, याचं उत्तर अजून कोणी दिलेलं नाही.
"विचारांचे 'पुरावे'"
धार्मिक स्थळांचे वाद सोडवण्यासाठी पुरातत्त्व विभागाला खोदकामाचा आदेश द्यायचा आणि "हिंदू मंदिर होते" असा अहवाल आला की, लगेच त्याच्यावर झेंडा रोवायचा. पुरावे न मिळाले तर "आधुनिक तंत्रज्ञान" पुरावे लपवण्यात गुंतलेलं होतं, असं म्हणायचं. काही माणसांनी तर एक नवा सिद्धांत मांडलाय – "डोळे मिटले तरी मंदिर दिसतं!"
"समस्या सोडवा, पण आधी धर्म सांभाळा"
काही हिंदुत्ववादी नेत्यांना देशातील खऱ्या समस्या अजिबात दिसत नाहीत. बेरोजगारी, शिक्षण, शेतकऱ्यांचे प्रश्न, आरोग्य क्षेत्रातील अडचणी यावर बोलण्यापेक्षा, "1947 साली आम्ही काय गमावलं?" यावर चर्चा करायला त्यांना जास्त रस आहे. ते म्हणतात, "विकासाच्या गप्पा नंतर करू, आधी धर्म सांभाळा."
"प्रश्न देशाचा की प्रतिष्ठेचा?"
आज सुप्रीम कोर्टाने स्पष्ट म्हटलंय की, नवीन वाद उकरू नका. पण या मानसिकतेचं काय? सुप्रीम कोर्टाला प्रश्न विचारायचं धाडस कुणी करतंय का? कारण "धर्म" हा आता "राजकीय गुंतवणुकीचा" सर्वात मोठा विषय झालाय.
"व्यर्थ वेळ, अधिक वाद"
जर इतकी ऊर्जा खऱ्या विकासकामांसाठी वापरली गेली असती, तर देश कुठल्या तरी शिखरावर पोहोचला असता. पण इथं बहुतेकांना ते शिखर दिसतच नाही. त्यांना फक्त मशीद, चर्च किंवा मंदिर दिसतं.
धर्माच्या नावाखाली इतिहास उकरत बसणाऱ्या मानसिकतेला थांबवलं पाहिजे. 1947 ला मागे ठेवून 2047 कडे पाहायचं असेल, तर मंदिर-मशीद वाद सोडून शिक्षण, रोजगार, आरोग्य यावर भर द्यावा लागेल. अन्यथा इतिहासाचे भूत फक्त हिंदुत्ववाद्यांनाच नाही, तर संपूर्ण देशालाच पछाडेल.
लेखक : डॉ. रियाज देशमुख, असिस्टंट कमिशनर ऑफ पोलीस (रि),औरंगाबाद
