माल व दौलतीचे प्रेम आणि इस्लाम
इस्लाम धर्मात मालमत्तेची आणि संपत्तीची योग्य प्रकारे काळजी घेणे आणि योग्य हेतूंनी ती वापरणे यावर भर दिला आहे. मात्र, माल व दौलतीचे अतिप्रेम, त्यासाठी अयोग्य मार्गांचा अवलंब करणे, आणि अल्लाहची आज्ञा विसरून त्याकडे झुकणे, हे इस्लाम धर्मात निंदनीय मानले आहे. कुरआन आणि हदीस यामध्ये या विषयावर स्पष्ट मार्गदर्शन आहे, जे आपल्या वैयक्तिक आणि सामाजिक आयुष्यासाठी मार्गदर्शक आहे.
माल व दौलतीच्या प्रेमाबाबत इस्लामचे मत
इस्लाम धर्मानुसार, दौलत ही अल्लाहची देणगी आहे आणि तिचा उपयोग लोकांच्या भल्यासाठी केला पाहिजे. मात्र, जर मालमत्तेचे प्रेम अल्लाहच्या आज्ञांचे उल्लंघन करण्यास प्रवृत्त करत असेल, तर ती विनाशकारी ठरते.
कुरआनमध्ये अल्लाह म्हणतो:
"तुम्हाला (माणसांना) स्त्रियांची मोहिनी, संतती, सोन-चांदीचे ढीग, निवडक घोडे, जनावरे आणि शेतजमीन यांच्या मोहाची आवड निर्माण झाली आहे. हे सारे फक्त या दुनियेत उपभोग्य आहेत. खरा उत्तम ठिकाण म्हणजे अल्लाहजवळ आहे."
(सूरा आल-इमरान, 3:14)
या आयतीतून समजते की, दौलतीची आवड ही मानवी स्वभावाचा एक भाग आहे. मात्र, अल्लाहने यावर संयम ठेवण्याचे आणि इस्लामने निर्धारित केलेल्या सीमांमध्ये राहण्याचे आदेश दिले आहेत.
माल व दौलतीची अतिप्रेमाचे दुष्परिणाम
1. अल्लाहची विस्मृती:
ज्या लोकांना मालमत्तेचे अतिप्रेम असते, ते अल्लाहची आज्ञा आणि आख्यायिका विसरतात. कुरआनमध्ये म्हटले आहे:
"मालमत्तेची आणि संततीची स्पर्धा तुम्हाला अल्लाहची स्मृती विसरायला लावते."
(सूरा तकासुर, 102:1-2)
2. लोभ व अनैतिकता:
संपत्तीचे अतिप्रेम माणसाला लोभी बनवते. त्यामुळे तो हलाल-हरामचा विचार न करता संपत्ती जमा करण्याचा प्रयत्न करतो. पैगंबर मोहम्मद (सल्लल्लाहु अलैही वसल्लम) यांनी सांगितले आहे:
"जर माणसाला सोन्याच्या दोन दरी मिळाल्या, तर तो तिसऱ्या दरीची इच्छा करेल. माणसाच्या पोटाला फक्त माती भरून काढेल."
(सहीह अल-बुखारी, हदीस क्र. 6439)
3. सामाजिक अन्याय:
संपत्तीचे अतिप्रेम समाजातील श्रीमंत-गरीब यांच्यात दरी निर्माण करते. लोभामुळे श्रीमंत गरीबांचे हक्क नाकारतात, ज्यामुळे सामाजिक असमानता वाढते.
4. आत्मिक आणि नैतिक अध:पतन:
माणूस दौलतीच्या प्रेमामुळे स्वार्थी बनतो आणि अल्लाहच्या आदेशांचे पालन करणे विसरतो. यामुळे आत्मिक आणि नैतिक अध:पतन होते.
दौलतीच्या प्रेमापासून स्वतःला वाचवण्यासाठी उपाय
इस्लामने दौलतीच्या मोहापासून स्वतःला वाचवण्यासाठी आणि तिचा योग्य प्रकारे उपयोग करण्यासाठी काही मार्गदर्शन केले आहे:
1. अल्लाहचे स्मरण व कृतज्ञता:
मालमत्तेकडे अल्लाहची देणगी म्हणून पाहावे आणि तिच्या उपयोगासाठी अल्लाहचे आदेश पाळावे. कुरआनमध्ये म्हटले आहे:
"आणि तुम्हाला जी काही देणगी मिळाली आहे, ती फक्त या जगासाठी आहे. परंतु अल्लाहच्या जवळचे (बक्षीस) अधिक चांगले आणि शाश्वत आहे, जे लोक ईमान राखतात आणि अल्लाहवर पूर्ण विश्वास ठेवतात."
(सूरा अश-शुरा, 42:36)
2. हलाल मार्गाचा अवलंब:
संपत्ती मिळवण्यासाठी नेहमी हलाल मार्गाचा अवलंब करावा. पैगंबर मोहम्मद (सल्लल्लाहु अलैही वसल्लम) यांनी सांगितले आहे:
"हलाल कमाई करणे ही प्रत्येक मुस्लिमावर फर्ज (कर्तव्य) आहे."
(हदीस, सहीह मुस्लिम)
3. जकात आणि दानधर्म:
जकात ही इस्लामच्या पाच स्तंभांपैकी एक आहे. इस्लामने श्रीमंतांना त्यांच्या संपत्तीतील एक ठरावीक भाग गरिबांना देण्याचा आदेश दिला आहे. यामुळे समाजातील आर्थिक समता राखली जाते.
कुरआनमध्ये आहे:
"तुमच्या मालमत्तेतून जकात द्या आणि गरीब व गरजूंचा विचार करा."
(सूरा अल-बकरा, 2:43)
4. सोपी जीवनशैली:
साधेपणाचे जीवन जगावे आणि अनावश्यक खर्च टाळावा. पैगंबर मोहम्मद (सल्लल्लाहु अलैही वसल्लम) यांनी साध्या जीवनशैलीचे उदाहरण आपल्या आयुष्याद्वारे दिले आहे.
5. आत्मपरीक्षण:
नियमितपणे स्वतःचे आत्मपरीक्षण करावे आणि विचार करावा की आपण संपत्तीचा योग्य उपयोग करत आहोत का. कुरआनमध्ये म्हटले आहे:
"कयामतीच्या दिवशी माणसाला त्याच्या मालमत्तेबाबत विचारले जाईल – ती कशी मिळवली आणि कशावर खर्च केली."
(सहीह मुस्लिम)
समाजासाठी फायदे
जर प्रत्येक व्यक्ती इस्लामने दिलेल्या मार्गदर्शनानुसार संपत्तीचा उपयोग केला, तर त्याचे सकारात्मक परिणाम संपूर्ण समाजावर होतील:
1. आर्थिक समानता:
जकात आणि दानधर्मामुळे गरीब-श्रीमंत यांच्यातील दरी कमी होईल.
2. सामाजिक सलोखा:
संपत्तीचा योग्य वापर आणि दानधर्मामुळे समाजात शांती आणि एकोपा प्रस्थापित होईल.
3. नैतिकता आणि स्वच्छता:
संपत्तीचा हलाल मार्गाने वापर नैतिक मूल्यांना प्रोत्साहन देईल.
4. सामाजिक सेवा:
मालमत्तेचा काही भाग सार्वजनिक सेवांसाठी खर्च केल्याने लोकांचा जीवनमान उंचावेल.
ज्ञ इस्लाम धर्मानुसार, माल व दौलतीचे प्रेम हे माणसाला विनाशाच्या मार्गावर नेऊ शकते, जर ती योग्य मार्गाने वापरण्यात आली नाही. अल्लाहच्या आज्ञांचे पालन करून, हलाल मार्गाचा अवलंब करून आणि गरिबांची मदत करूनच माणूस मालमत्तेचा खरा उपभोग घेऊ शकतो. कुरआन आणि हदीस यामध्ये दिलेले मार्गदर्शन आपल्याला संतुलित जीवन जगण्यासाठी आणि समाजाच्या भल्यासाठी प्रेरणा देते. मालमत्तेचा उपयोग नेहमी अल्लाहच्या मार्गदर्शनानुसार करावा, कारण खरा आनंद आणि समाधान केवळ त्याच्यात आहे.
- डॉ. रियाज़ देशमुख, सहाय्यक पोलीस आयुक्त (सेनि), औरंगाबाद.
riazdeshmukh@gmail.com
