६ डिसेंबर : शौर्याचा विसंवादी उत्सव

        दरवर्षी ६ डिसेंबर उजाडतो, आणि आपल्या देशातील एक वर्ग त्याला "शौर्य दिवस" म्हणून साजरा करतो. काही लोकांच्या मते हा दिवस भारतीय संविधानाच्या मूल्यांवर आधारित न्यायासाठीचा लढा होता, तर काहींसाठी हा दिवस कट्टरतेचा विजय आहे. कोणत्या पक्षाचा विजय झाला आणि कोणाचा पराभव, हे अजूनही वादग्रस्त आहे, पण ६ डिसेंबरचा उपहास मात्र कायम आहे.

शौर्याचा विचित्र अर्थ

          शौर्य म्हणजे काय? निर्बलांवर बल प्रयोग करणे? सामाजिक व धार्मिक संरचना उद्ध्वस्त करणे? की इतिहासाच्या नावाखाली भावनांना भडकावणे? बाबरी मस्जिद शहीद केली गेली तेव्हा काहींनी उत्साहाने घोषणा दिली होती की, "शौर्याच्या" नावाने हिंदूंची अस्मिता पुन्हा जागृत झाली. पण सत्य हे आहे की त्या दिवशी माणुसकी, धर्मनिरपेक्षता, आणि समता या सगळ्याच मूल्यांचा पराभव झाला होता.

          "शौर्य" म्हणून मिरवणाऱ्या लोकांनी काय साध्य केले? एका वास्तूचा नाश? त्यानंतर निर्माण झालेल्या धार्मिक तेढामुळे हजारो निष्पाप जीव गमावले गेले, समाजामध्ये वाढलेल्या द्वेषाची पाळेमुळे आजही भक्कम आहेत, आणि धर्माच्या नावावर राजकारणाचे नवे प्रकरण सुरू झाले.

शौर्याच्या उत्सवात हरवलेले न्याय

         बाबरी मस्जिदला शहीद केल्यानंतर  धार्मिक सहिष्णुतेवर मोठा घाव बसला. न्यायालयीन लढाईत अनेक वर्षे घालवल्यावर राम मंदिर निर्माणाचा भारतीय संविधानानुसार नव्हे तर आज तिच्या आधारावर निर्णय देण्यात आला, परंतु या सगळ्या प्रक्रियेत धर्मनिरपेक्षतेचा आदर्श कुठेतरी मागे पडला. "शौर्य" साजरे करणाऱ्यांनी कधी एक क्षण थांबून विचार केला का की त्यांनी देशाला कोणत्या दिशेने नेले आहे?

        बाबरी मस्जिद पाडल्याचा न्याय अजूनही प्रलंबित आहे. पण न्यायालयाच्या निकालाची वाट न पाहता "शौर्य" दाखवणाऱ्यांनी सामाजिक एकोपा आणि न्यायव्यवस्थेवर विश्वास ठेवणाऱ्या लोकांना निराश केले.

मीडिया आणि राजकारणाचा कावा

          ६ डिसेंबरचा दिवस जसजसा जवळ येतो, तसतसे राजकारणी आणि गोदी मीडिया याला एक नवीनच रंग देतात. एका बाजूने 'शौर्य' दिवसाची स्तुती होते, तर दुसऱ्या बाजूने 'काळा दिवस' म्हणून निषेध होतो. वास्तविकता अशी आहे की दोन्ही बाजूंना यातून फायदा मिळतो.

        गोदी मीडिया सतत प्रक्षोभक मथळ्यांनी जनतेचे लक्ष वेधून घेतो. तर, राजकीय पक्ष धर्माच्या नावावर मतांचा बाजार मांडतात. त्यात सामान्य माणूस मात्र गोंधळलेला असतो. कोणत्या बाजूला उभे राहायचे, हे त्यालाही कळत नाही.

शौर्याचा हा खेळ थांबणार कधी?

           भारतातील सांस्कृतिक विविधतेचे कौतुक केले जाते, पण तीच विविधता धर्माच्या नावाखाली दूषित केली जाते. आजवर बाबरी मस्जिदच्या जागेवर राम मंदिर उभे राहिले आहे, पण त्या जागेवर जे धार्मिक तेढाचे आणि द्वेषाचे विष पेरले गेले, त्याचे काय? ६ डिसेंबर हा दिवस जर खऱ्या अर्थाने "शौर्याचा" ठरवायचा असेल, तर समाजाने द्वेषाची भावना सोडून वास्तव स्वीकारायला हवे.

          खरे शौर्य म्हणजे न्यायासाठी उभे राहणे, द्वेषाऐवजी प्रेमाला महत्व देणे, आणि सर्वधर्मसमभावाला पुन्हा प्रतिष्ठा मिळवून देणे. पण दुर्दैवाने, ६ डिसेंबर आजही वादग्रस्त आठवणीत अडकलेला दिवस आहे, जिथे शौर्याऐवजी कट्टरतेचा विजयच अधिक साजरा केला जातो.

          "शौर्य दिवस" हा शब्दच व्यंगपूर्ण वाटतो. कारण हा दिवस आपल्याला समाजातील विसंवाद आणि धर्माच्या नावाखाली चालणाऱ्या राजकारणाची आठवण करून देतो. खरे शौर्य म्हणजे मानवतेला जपणे, सत्याला सामोरे जाणे, आणि सामाजिक एकतेचा प्रचार करणे. परंतु, हा दिवस त्याच्या जागेवर दुहेरी दृष्टीकोन आणि उपहासासह कायम राहणार, यामध्ये शंका नाही.
-डॉ. आर.जी. देशमुख, असिस्टंट कमिशनर ऑफ पोलीस (रि) औरंगाबाद.