'वह आपकी भैंस छीन लेंगे' च्या सफलतेनंतर सादर आहे, 'वो आपकी बेटी छीन लेंगे'

       भारतातील राजकारणात भाषणांची महत्त्वाची भूमिका असते, परंतु सध्या आपण एक चिंताजनक प्रवृत्ती पाहत आहोत—ती म्हणजे निवडणूक प्रचारामध्ये केले जाणारे विभाजनकारी, भावनांना कुरवाळणारे, आणि द्वेष पसरवणारे भाषण. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या भाषणांतून अशा प्रकारच्या विधानांची पुनरावृत्ती वारंवार होताना दिसते. नुकतेच लोकसभा निवडणुकीत त्यांनी 'ये आपकी मंगलसूत्र छीन लेंगे, भैंस छीन लेंगे' अशा प्रकारच्या वक्तव्यांची पुनरावृत्ती केली होती, आणि आता विधानसभेच्या प्रचार सभेत 'यह आपकी रोटी छीन लेंगे, बेटी छीन लेंगे, माटी छीन लेंगे' अशी विधाने करून जनतेत भीती पसरवण्याचा प्रयत्न केला जातो आहे. 

         या प्रकारच्या विधानांचा हेतू स्पष्ट आहे. एकीकडे जनता विभाजित करून त्यांची मते मिळविण्याचा प्रयत्न, तर दुसरीकडे विरोधकांना नकारात्मक आणि धोकादायक ठरवून स्वत:च्या विचारसरणीला समर्थन मिळवण्याचा प्रयत्न. यामध्ये मुद्दाम अशा गोष्टींचा उल्लेख केला जातो ज्या सर्वसामान्यांच्या जीवनाशी थेट जोडलेल्या असतात, जसे की रोटी, बेटी, आणि माटी. त्यामुळे, अशा विधानांमुळे जनतेच्या मनात भीती उत्पन्न होते आणि राजकीय प्रतिस्पर्ध्यांविषयी एक प्रकारचा द्वेष निर्माण होतो.

      पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या निवडणूक प्रचारात केलेल्या काही विभाजनकारी विधानांची भारतातील मुख्य प्रवाहातील मीडिया आणि सोशल मीडियावर जोरदार चर्चा होत आहे. त्याच्या भाषणांमध्ये विरोधकांवर धार्मिक आणि सामाजिक बाबींवर आधारित टीका करून हिंदू समुदायात भीती पसरवण्याचा प्रयत्न केला जात आहे. उदाहरणार्थ, मोदी यांनी विरोधी पक्षांनी हिंदू धर्माचा अपमान केल्याचे आणि जर विरोधक सत्तेत आले, तर हिंदू धर्माच्या स्थळांवर हल्ला होण्याची भीती व्यक्त केली आहे.

         मुख्य प्रवाहातील मीडियामध्ये या भाषणांचे विश्लेषण विविध दृष्टिकोनांतून केले जात आहे. काही प्रसारमाध्यमांनी मोदींच्या विधानांना "प्रचार तंत्र" म्हणून चित्रित केले आहे, ज्यामध्ये विरोधकांचे धोरण व त्यांच्याकडून हिंदूंचे नुकसान होण्याची भीती पसरवली जाते. यामुळे बहुसंख्यांक मतदारांमध्ये असुरक्षिततेची भावना निर्माण करण्याचे प्रयत्न होत आहेत. 

         सोशल मीडियावर, भारतीय नागरिकांच्या प्रतिक्रिया दोन गटांमध्ये विभागल्या आहेत. काही लोक पंतप्रधानांचे समर्थन करतात, त्यांना देशाच्या सुरक्षेसाठी आणि हिंदू समाजाच्या हिताच्या रक्षणार्थ असे भाषण गरजेचे वाटते. परंतु, दुसरे गट मोदींच्या विधानांवर टीका करतात, कारण त्यांना हे विधान समाजात द्वेष पसरवणारे आणि समाजाला विभागणारे वाटते.

      विरोधी पक्षांच्या नेत्यांनी या भाषणांवर कडक प्रतिक्रिया दिली आहे. काँग्रेससह इतर पक्षांनी मोदींच्या भाषणांना "द्वेषपूर्ण" आणि "भय पसरवणारे" असे म्हटले आहे. काँग्रेसने आरोप केला आहे की मोदींचे हे प्रचार भाषण लोकांमध्ये धार्मिक वैमनस्य निर्माण करतात आणि निवडणुकीत मतांचे ध्रुवीकरण करण्यासाठी हेतुपुरस्सर विचारपूर्वक केलेले आहेत. शिवाय, विरोधकांच्या मते, असे विधान एकतेसाठी धोकादायक आहे आणि भारताच्या लोकशाही तत्त्वांचा अपमान करतात.

       या चर्चेतून दिसते की पंतप्रधानांचे द्वेषपूर्ण भाषण निवडणुकीसाठी वापरणे किती धोकादायक आहे. समाजातील विविध समुदायांमधील तणाव वाढवण्याचा धोका आणि धार्मिक विभाजन घडवून आणण्याचा आरोप या चर्चेतून उघड होत आहे.      

        परंतु या प्रकारच्या भाषणांचा दीर्घकालीन परिणाम चिंताजनक आहे. एक लोकशाही राष्ट्र म्हणून भारताने विचार आणि अभिव्यक्तीच्या स्वातंत्र्याला प्रोत्साहन देण्याची आवश्यकता आहे. मात्र, या प्रकारच्या विधानांमुळे समाजात एक प्रकारचा विषारी वातावरण निर्माण होतो, जेणेकरून सामान्य जनता आपापसात दुश्मनी बाळगण्यास प्रवृत्त होऊ शकते. तसेच, या प्रकारच्या नफरती भाषणांमुळे भारतीय राजकारणाची प्रतिमा नष्ट होत आहे आणि समाजातील एकात्मतेवर विपरीत परिणाम होत आहे. 

        शेवटी, भारतीय नेत्यांनी आपल्या जबाबदारीचे भान ठेवून लोकांना एकत्र आणण्याचा प्रयत्न करणे अपेक्षित आहे. 

- रियाज़ देशमुख, सहाय्यक पोलीस आयुक्त (सेनि), औरंगाबाद.