न्यायाचे समर्थन आणि अन्यायाचा प्रतिकार
इस्लाम धर्मात न्यायाला अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. कुरआन आणि हदीस यामध्ये न्यायाचे समर्थन करण्याचे आणि अन्यायाविरुद्ध उभे राहण्याचे स्पष्ट आदेश दिले गेले आहेत. आजच्या भारतातील सामाजिक, आर्थिक आणि धार्मिक परिस्थिती पाहता, या शिकवणींचे महत्त्व अधिक वाढले आहे.
कुरआनमध्ये न्यायाबाबत अनेक ठिकाणी स्पष्ट उल्लेख आहे. सूरा अल-निसा (4:135) मध्ये अल्लाह म्हणतो:
"हे लोकांनो, तुम्ही नेहमी न्यायासाठी उभे राहा. अल्लाहसाठी साक्ष द्या, जरी ती साक्ष तुमच्या स्वत:च्या विरोधात, पालकांच्या किंवा नातेवाईकांच्या विरोधात का असेना."
ही आयत मानवाला कोणत्याही परिस्थितीत न्यायासाठी उभे राहण्याची शिकवण देते. न्याय करताना कुणाचेही प्रभाव किंवा दबावाखाली न येता फक्त सत्याचा पाठपुरावा करण्याचा आदेश आहे.
सूरा अल-माईदा (5:8) मध्येही म्हटले आहे:
"तुम्ही न्यायासाठी उभे रहा आणि अल्लाहसाठी साक्ष द्या. एखाद्याचा द्वेषही तुम्हाला न्याय न करण्यास प्रवृत्त करू नये."
या आयतीत स्पष्टपणे अधोरेखित केले आहे की, द्वेषभावना असली तरी ती न्यायाच्या मार्गात येऊ नये.
पैगंबर मुहम्मद (सल्लल्लाहु अलैहि वसल्लम) यांनीही न्यायासाठी उभे राहण्यावर भर दिला आहे.
"ज्या व्यक्तीने अन्यायग्रस्त व्यक्तीला न्याय मिळवून दिला, त्याला अल्लाहच्या चरणी स्थान मिळेल." (तिर्मिझी)
"तुमच्यातील सर्वोत्तम व्यक्ती ती आहे जी लोकांसाठी न्याय प्रस्थापित करते." (अल-बुखारी)
पैगंबरांनी नेहमी न्यायाचा मार्ग अवलंबून अन्यायाला विरोध केला. त्यांनी लोकांना समजावले की अन्याय करणाऱ्यालाही आणि अन्याय सहन करणाऱ्यालाही अल्लाह पसंत करत नाही.
आपला भारत हा अनेक धर्म, जाती, भाषा आणि संस्कृतींनी व्यापलेला देश आहे. परंतु दुर्दैवाने, सामाजिक आणि धार्मिक भेदभाव अजूनही आपल्या देशात दिसून येतो.
काही घटक धार्मिक तणाव निर्माण करून अल्पसंख्याकांना अन्यायाला बळी पडण्यास भाग पाडतात. जातीयतेच्या आधारे होणारा भेदभाव अजूनही अनेकांच्या आयुष्यावर नकारात्मक परिणाम करत आहे. महिला आजही अनेक ठिकाणी अन्यायाला सामोरे जात आहेत, जसे की घरगुती हिंसा, समान वेतनाचा अभाव इत्यादी. या सर्व परिस्थितीत इस्लामच्या न्यायाच्या शिकवणी अधिक प्रासंगिक ठरतात.
• समानता: कुरआनने प्रत्येक मानवाला समान अधिकार दिले आहेत. कोणत्याही प्रकारच्या भेदभावाला इस्लाम मान्यता देत नाही.
•धर्मनिरपेक्षता: इस्लाममध्ये "तुमचा धर्म तुम्हाला आणि आमचा धर्म आम्हाला" (सूरा अल-काफिरून) या तत्त्वाचा स्वीकार आहे.
न्यायाचा पाठपुरावा करण्यासाठी कृतीची गरज आहे त्यात; कुरआन व हदीसच्या न्यायाविषयक शिकवणी लोकांपर्यंत पोहोचवणे आवश्यक आहे. संविधानिक हक्कांची जाणीव: भारतीय संविधानाने प्रत्येक नागरिकाला न्यायाचा अधिकार दिला आहे. या अधिकारांचा उपयोग करून अन्यायाविरोधात उभे राहायला हवे. सर्व धर्म एकत्र येऊन न्यायासाठी काम करू शकतात. हे समाजात शांतता प्रस्थापित करण्यास मदत करेल. महिलांच्या न्यायहक्कांना मान्यता देऊन त्यांचा आदर राखला पाहिजे.
न्यायाचे समर्थन आणि अन्यायाचा प्रतिकार ही इस्लामची मूलभूत शिकवण आहे. कुरआन आणि हदीस या दोन मार्गदर्शकांनी मानवजातीला नेहमी न्यायाच्या बाजूने उभे राहण्याची शिकवण दिली आहे. आज भारतात या शिकवणींची आवश्यकता अधिक जाणवते. धार्मिक, सामाजिक आणि आर्थिक अन्यायावर मात करण्यासाठी कुरआनचे मार्गदर्शन आपल्याला नवी दिशा देऊ शकते.
-डॉ. रियाज़ देशमुख, असिस्टंट कमिशनर ऑफ पोलीस (रि), औरंगाबाद.
